از طریقت حاتمی تا پیشه‌های هرایی

توضیحات

از طریقت حاتمی تا پیشه‌های هرایی

هرچند در روزگار حاضر «معلومات» ما در زمینۀ نظام خانقاهی کم نیست ولیکن بدون تردید «مجهولات» ما در پیرامونِ خانقاهیان و آثارشان بیشتر از معلومات ماست. به همین جهت است که حسن و قبح و پسندیده و ناپسندیدۀ خانقاهها، با جزئیات آنها شناخته نیست، و نگارشهای انتقادی و تحقیقات دانشگاهی به زبان فارسی، در این باره از شمار انگشتان یک دست هم تجاوز نمی‌کند.

این نقیضه برطرف نمی‌شود مگر آنکه نگارشهای خانقاهی ــ‌اعم از اصیل و نااصیل و پخته و ناپختۀ آنها‌ــ از هیأت نسخه‌های خطی‌ــ که بر اثرِ افتراقات سیاسی و اقتصادی در چهار گوشۀ جهان پراکنده شده است، بدر آورده شود و با آرایشهای انتقادی عرضه گردد و با کلکِ نقد و بررسی محققان برگرفته شود.

از طریقت حاتمی تا پیشه‌های هرایی مجموعه‌ای‌ست شامل پنج متن ناشناخته و کمتر شناخته در ادبیات خانقاهی و صوفیانه، اعم از نظم و نثر، و مجموعه غزلی در اسلوب شهرآشوب؛ تحفه‌ای حاوی نکات اجتماعی و تاریخی و جغرافیایی و ادبی و لغوی فراوان، و رهگشا از بابِ توضیح پاره‌هایی بعضاً یکسره مفقود و بعضاً تا حدی به حدس و گمان معلوم، اما گویی مدفون در دفینه‌ای سربه‌مُهر، خاصه دربارهٔ سنت عرفانی/خانقاهی خراسان و سلاسل صوفیان، و نیز به سبب درجِ رسالهٔ بدیع صنایع‌البدایع سیفی بخاری، حاوی سندی در سنت ادبی شهرآشوب‌نویسی.

نجیب مایل هروی، مصصح و گرد‌آورندهٔ این متون، رساله‌های شش‌گانهٔ مندرج در کتاب را ضمن مقدمه‌ای کلّی اجمالاً از حیث نسخه‌پژوهی شناسانده، اما به این بسنده نکرده و هر متن را ذیل مقدمه‌ای جداگانه به‌تفصیل و به دیدهٔ تحقیق و نقد بررسی کرده است.